જન્મ નિયંત્રણ ગોળીઓની અંતિમ માર્ગદર્શિકા: ચરણ-દર-ચરણ સંપૂર્ણ પરિચય

ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ કેવી રીતે કામ કરે છે?

જેમ ઉપર જણાવાયું, આ ગોળીઓમાં રહેલા હોર્મોન સ્ત્રીની પ્રજનન વ્યવસ્થાને આવા પ્રકારથી અસર કરે છે કે ગર્ભધારણ ન થાય. મુખ્યત્વે તેનો કાર્યતંત્ર ત્રણ સ્તરો પર ચાલે છે:

· અંડોત્સર્જન રોકવું: ગોળીમાં રહેલા હોર્મોન મગજને સંકેત આપે છે જેથી અંડાશયમાંથી દર મહિને બહાર આવતું અંડું બહાર આવવાનું બંધ થાય. જ્યારે અંડું બહાર આવશે નહીં, ત્યારે તેનું નિષેચન નહીં થાય અને ગર્ભ રહેવાની શક્યતા નહીં રહે.

· ગર્ભાશય ગ્રીવાના પ્રવાહી ઘાટા બનાવવું: પ્રોજેસ્ટિન હોર્મોન ગર્ભાશય ગ્રીવામાં બનતા પ્રવાહી ઘાટા અને ચિપચિપા બનાવે છે. આથી શુક્રાણુ માટે ગર્ભાશયમાં પ્રવેશ કરવાનો અને ફ્લોપિયન ટ્યુબ સુધી પહોંચવાનો રસ્તો મુશ્કેલ બને છે, અને અંડા-શુક્રાણુનું મિલન અટકે છે.

· ગર્ભાશયની અંદરونی પડને પાતળી બનાવવી: ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ ગર્ભાશયની અંદરونی પડને પાતળી અને ઓછી અનુકૂળ બનાવી દે છે. જો કોઇ કારણસર અંડોત્સર્જન થયું હોય અને અંડું નિષેચિત પણ થયું હોય, તો પાતળી એન્ડોમેટ્રિયમના કારણે તેનું ગર્ભાશયમાં પ્રતિરોપણ થવું મુશ્કેલ બને છે.

આ ત્રણેય અસરોથી એક સાથે ગર્ભધારણની શક્યતા લગભગ શૂન્ય થઈ જાય છે.

ગર્ભનિરોધક ગોળીઓના પ્રકારો

બજારમાં ગર્ભનિરોધક ગોળીઓના ઘણા વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે. તેને મુખ્યત્વે બે શ્રેણીઓમાં વહેંચવામાં આવે છે:

1️. સંયુક્ત મૌખિક ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ: તેમાં બે પ્રકારના હોર્મોન હોય છે – એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટિન (જેમ કે એથિનાઈલ એસ્ટ્રાડિયોલ અને લેવોનૉર્જેસ્ટ્રેલનું સંયોજન). તેને કોમ્બિનેશન પિલ પણ કહેવામાં આવે છે. આ ગોળીઓ 1960ના દાયકાથી ઉપલબ્ધ છે અને આજકાલ વધુ પડતી મહિલાઓ આ પ્રકારની ગોળીઓ વાપરે છે. સંયુક્ત ગોળી માસિક ચક્રના આધારે ખાસ ચક્રમાં લેવામાં આવે છે (સામાન્ય રીતે 21 દિવસ હોર્મોન ગોળી, 7 દિવસ બ્રેક અથવા પ્લેસિબો ગોળી). સંયુક્ત ગોળીઓ અંડોત્સર્જન રોકવામાં અત્યંત અસરકારક હોય છે અને નિયમિત ચક્ર આપે છે.

2️. માત્ર પ્રોજેસ્ટિન ગોળી અથવા મિની પિલ: આ ગોળીઓમાં એસ્ટ્રોજન નથી, માત્ર એક હોર્મોન પ્રોજેસ્ટિન (જેમ કે ડાયનેજેસ્ટ, ડેસોગેસ્ટ્રેલ અથવા લેવોનૉર્જેસ્ટ્રેલ ઓછા ડોઝમાં) હોય છે. મિની પિલ એ મહિલાઓ માટે વિકલ્પ છે જેમને આરોગ્યના કારણે એસ્ટ્રોજનવાળી ગોળી લેવી યોગ્ય નથી (જેમ કે સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ કે જેમને એસ્ટ્રોજન સંબંધી જોખમ હોય). મિની પિલનો ઉપયોગ પણ દૈનિક છે, પરંતુ તેમાં કોઈ

વિરામના દિવસો નથી – તમારે પેકની તમામ 28 ગોળીઓ (સૌ સક્રિય હોર્મોનવાળી) સતત લેવી પડે છે અને પછી તરત આગામી પેક શરૂ કરવો પડે છે.

મુખ્ય તફાવત: સંયુક્ત ગોળી અને મિની પિલ બંને અસરકારક છે, પણ સંયુક્ત ગોળીમાં બે હોર્મોન હોય છે અને તેનું શેડ્યૂલ 21+7 દિવસનું હોય છે, જ્યારે મિની પિલમાં એક હોર્મોન હોય છે અને તે સતત, ગેપ વિના લેવી પડે છે.

ગોળી કેવી રીતે લેવાય?

અનિચ્છિત પ્રેગ્નન્સી અટકાવવા માટે ભારતની સૌથી શ્રેષ્ઠ હોર્મોનલ ગર્ભનિરોધક પિલ, એટલે કે સુવિધા નો ઉપયોગ મહિલાઓ કરી રહી છે. ચિકિત્સા દૃષ્ટિએ પણ તેને સુરક્ષિત માનવામાં આવ્યું છે અને આ ગોળીઓનો ઉપયોગ લાંબા સમય સુધી પણ કરી શકાય છે. તેમજ, વધુ સમય સુધી ઉપયોગ માટે પણ સુવિધા ની મૌખિક ગર્ભનિરોધક પિલને FDA દ્વારા મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

જ્યારે તમે સુવિધા ની પહેલી સફેદ ગોળી લો, ત્યારે તે માસિક ધર્મના પાંચમાં દિવસે શરૂ કરવી.

તમારે 21 દિવસ સુધી સતત એક સફેદ ગોળી લેવી પડશે.

પછી 22 થી 28માં દિવસે, એટલે કે 7 દિવસ સુધી તપ્કીરી રંગની આયર્ન ગોળી લેવી પડશે.

28 દિવસ સુધી ગોળીઓ લીધા પછી, તમે નવો સુવિધા ટેબ્લેટ પેક શરૂ કરી શકો છો.

તમારે જ્યાં સુધી ગર્ભનિરોધક લેવાની જરૂર લાગે, ત્યાં સુધી તમે આ ગોળીઓ લેવી જોઈએ.

નિયંત્રણ અને શિસ્ત: ધ્યાન રાખો કે ગોળીનો સંપૂર્ણ લાભ ત્યારે જ મળે છે જ્યારે તમે તેને નિયમિત અને શિસ્તબદ્ધ રીતે લો. મોટાભાગની નિષ્ફળતાઓ ત્યારે થાય છે જ્યારે ડોઝ ચૂકી જાય છે અથવા યોગ્ય સમયે લેવામાં આવતો નથી. આગળના ભાગમાં અમે જાણશું કે જો ક્યારેય ગોળી લેવી ભૂલી જાઓ તો શું કરવું.

નિયંત્રણ અને શિસ્ત: ધ્યાન રાખો કે ગોળીનો સંપૂર્ણ લાભ ત્યારે જ મળે છે જ્યારે તમે તેને નિયમિત અને શિસ્તબદ્ધ રીતે લો. મોટાભાગની નિષ્ફળતાઓ ત્યારે થાય છે જ્યારે ડોઝ ચૂકી જાય છે અથવા યોગ્ય સમયે લેવામાં આવતો નથી. આગળના ભાગમાં અમે જાણશું કે જો ક્યારેય ગોળી લેવી ભૂલી જાઓ તો શું કરવું.

જો ગોળી લેવી ભૂલી જાઓ

માનવી છે એટલે ક્યારેક ભૂલ થવી સહજ છે. જો તમે એક દિવસ તમારી ગર્ભનિરોધક ગોળી લેવી ભૂલી ગઈ હો, તો ઘભરાવું નહીં પણ નીચે આપેલા સૂચનોનું પાલન કરો: એક ગોળી ચૂકી જાય (એક દિવસનો ચૂકાયેલો ડોઝ): યાદ આવે ત્યારે તરત ચૂકેલી ગોળી લઈ લો. માનીએ કે તમે રાતે લેવી ભૂલી ગઈ અને બીજા દિવસે સવારે યાદ આવ્યું, તો તરત લઈ લો. પછી એ દિવસની તમારી નિયમિત ગોળી નિયમિત સમયે લો. એનો અર્થ એ થાય છે કે એ દિવસે તમે બે ગોળીઓ લઈ શકો છો – એક ચૂકેલી (યાદ આવતા લેવી) અને બીજી તમારી નિયમિત સમયની. એક દિવસની ચૂકેલી ગોળી માટે સામાન્ય રીતે વધારાના ગર્ભનિરોધની જરૂર પડતી નથી, શરત એ છે કે તે પહેલાંના દિવસોમાં તમે ગોળીઓ યોગ્ય રીતે લીધી હોય.

બે કે વધુ ગોળીઓ ચૂકી જાય: જો તમે સતત બે દિવસ ગોળીઓ લેવી ભૂલી ગઈ હો, તો ડૉક્ટરનો સલાહ લો.

આયર્ન ગોળી ચૂકી જાય: ઘણી મહિલાઓના 28 દિવસના પેકમાં છેલ્લાં સપ્તાહની 7 ગોળીઓ હોર્મોન વિનાની હોય છે. જો તમે ભૂલથી આ આયર્ન ગોળીઓમાંથી કોઇ લેવી ભૂલી ગયાં હોય, તો કોઇ અસરની ચિંતા કરવાની જરૂર નથી કારણ કે તેમાં સક્રિય દવા હોતી નથી. તમે જેટલી ચૂકી હોય તેટલી છોડીને આગામી પેકની સક્રિય ગોળીઓ સમય પર શરૂ કરો. ઉદાહરણ તરીકે, જો તમે સોમવારની આયર્ન ગોળી લેવી ભૂલી

ગઈ અને મંગળવારે યાદ આવ્યું, તો સોમવારની ગોળી સ્કિપ કરો અને મંગળવારેની લો – તેનું ગર્ભનિરોધક અસર પર કોઇ અસર પડતી નથી.

ગર્ભનિરોધક ગોળીઓની અસરકારકતા

ગર્ભનિરોધક ગોળીઓનો યોગ્ય ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે તે અત્યંત અસરકારક માનવામાં આવે છે. જો તેને સૂચના મુજબ દરરોજ લેવામાં આવે (ચૂક્યા વિના, સમયસર), તો તેને 99% કરતા વધુ અસરકારક માનવામાં આવે છે. તેનો અર્થ એ થાય છે કે 100માંથી 1થી પણ ઓછી મહિલા એવી હોય છે જેએ આખું વર્ષ યોગ્ય રીતે ગોળી લીધા છતાં ગર્ભવતી થાય. તેને પરફેક્ટ યૂઝ અસરકારકતા કહેવાય છે.

આસરકારકતા વધારવાની ટીપ્સ:

· દર્શાવ્યા મુજબ ગોળી સમયસર લો, યાદ રાખવા માટે પગલાં લો.

· કેટલીક એન્ટિબાયોટિક્સ અથવા મિરગીની દવાઓ હોર્મોન સ્તરોને અસર કરી શકે છે, જેથી અસરકારકતા ઘટી શકે છે.

· ડૉક્ટર દ્વારા સલાહ આપવામાં આવે ત્યારે એ દવાઓ સાથે વધારાનું ગર્ભનિરોધ અપનાવો.

· દરેક નવો પેક સમયસર શરૂ કરો, ગેપ રાખશો નહીં.

· કોઇ પણ શંકા હોય ત્યારે તમારા ડૉક્ટર અથવા ફાર્માસિસ્ટ સાથે પૂછતાં ઘભરાશો નહીં.

યોગ્ય ઉપયોગ સાથે, ગોળી એક વિશ્વસનીય સાથી સાબિત થઈ શકે છે. લાખો મહિલાઓ વર્ષોથી તેનો સફળતાપૂર્વક ઉપયોગ કરી રહી છે. હવે તેના ફાયદા જાણીએ.

ગર્ભનિરોધક ગોળીઓના ફાયદા

ગર્ભનિરોધક ગોળીનો પ્રથમ લાભ તો સ્પષ્ટ છે – અનિચ્છિત ગર્ભથી સુરક્ષા. પણ એ સિવાય પણ ઘણા આરોગ્યલક્ષી લાભો સાથે જોડાયેલા જોવા મળે છે, ખાસ કરીને સંયુક્ત હોર્મોનલ ગોળીઓથી.

✅ વિશ્વસનીય ગર્ભનિરોધ: યોગ્ય ઉપયોગમાં 99% સુધી અસરકારક હોવાથી અનિયોજિત ગર્ભધારણની ચિંતા ઘણી ઘટી જાય છે. આ કુટુંબ યોજના ના હેતુઓને પ્રાપ્ત કરવામાં એક વિશ્વસનીય સાધન છે. ✅ નિયમિત અને નરમ માસિક ચક્ર: ગોળીઓ લેતા તમારા પીરિયડ નિયમિત અંતરાલે આવવા લાગે છે. ઘણી મહિલાઓને ગોળી લેવાના પહેલા માસિક અનિયમિત અથવા વધારે પ્રમાણમાં હોય છે, ગોળી ઉપયોગથી તેમાં નિયમિતતા આવે છે. ઉપરાંત, રક્તસ્રાવની માત્રા ઘટી શકે છે અને સમય પણ થોડીક ઘટી શકે છે.

✅ પીરિયડ પેઈન અને PMS માં રાહત: સંયુક્ત ગોળીઓ માસિક દરમિયાન થતા દુઃખાવાને ઓછા કરી શકે છે. ઉપરાંત, માસિક પહેલાં થતા લક્ષણો (PMS) જેવા કે મૂડ સ્વિંગ્સ, માથાનો દુખાવો, સુજાઓ વગેરેમાં પણ થોડું સુધારો આવી શકે છે.

✅ મોં પરના પિમ્પલ્સમાં સુધારો: કેટલીક ખાસ કોમ્બિનેશન ગોળીઓ ત્વચા પર લાભકારી અસર કરે છે. ટીનએજર અને યુવા મહિલાઓમાં હોર્મોનલ અસંતુલનથી ચહેરા પર પિમ્પલ્સ થાય છે; ગોળી લેતા હોર્મોન્સ સંતુલિત થાય છે અને ઘણા લોકોમાં ત્વચા સાફ થાય છે.

✅ મહિલા પ્રજનન આરોગ્યના લાંબા ગાળાના લાભો: લાંબા સમયના ઉપયોગથી કેટલીક ગંભીર બીમારીઓનો જોખમ ઓછો થતો જોવા મળ્યો છે. સંશોધનો દર્શાવે છે કે ગર્ભનિરોધક ગોળી ઉપયોગથી ઓવેરિયન કેન્સર અને એન્ડોમીટ્રીયલ કેન્સરનો જોખમ ઘટે છે. એ પાછળનું કારણ એ છે કે ઓછા અંડોત્સર્જન ચક્ર અને નિયંત્રિત હોર્મોન સ્તરો એ કેન્સરથી રક્ષા આપે છે. ઉપરાંત, ગર્ભાશયમાં ફાઇબ્રોઈડ થવાની શક્યતા અને ઓવેરિયન સિસ્ટ બનવાની આવૃત્તિ પણ ઘટી શકે છે.

✅ એન્ડોમેટ્રિયોસિસ અને અન્ય હાલતોએમાં મદદરૂપ: જે મહિલાઓને એન્ડોમેટ્રિયોસિસની સમસ્યા હોય, તેમને માટે સંયુક્ત ગોળી થોડા મહિનાઓ સતત લેતા પીડાદાયક પીરિયડ્સથી રાહત મળી શકે છે. ડૉક્ટર ઘણીવાર તેને ઉપચાર રૂપે સૂચવે છે. ઉપરાંત, પોલીસિસ્ટિક ઓવારી સિન્ડ્રોમમાં પણ ગોળી હોર્મોન સંતુલન માટે આપવામાં આવે છે, જેથી અનિયમિત પીરિયડ્સ ઠીક થાય અને એન્ડોમેટ્રિયમ ખૂબ જાડું ન બને.

✅ પ્રજનન ક્ષમતા પર નિયંત્રણ અને પુનઃપ્રાપ્તિ: ગોળીનો ફાયદો એ છે કે તે રિવર્સિબલ રીત છે. જ્યારે તમે બાળક યોજના કરો, ત્યારે ગોળી બંધ કર્યા પછી થોડા અઠવાડિયાઓમાં તમારી પ્રજનન ક્ષમતા સામાન્ય રીતે પાછી આવી જાય છે. લાંબા સમય સુધી ગોળી લેવાના કારણે ભવિષ્યમાં ગર્ભ ધારણ ક્ષમતા પર કોઇ સ્થાયી અસર થતી નથી – એ એક સામાન્ય ગેરસમજ છે કે ગોળીથી વંધ્યત્વ થાય છે, એવું બિલકુલ નથી. મોટા ભાગની મહિલાઓ ગોળી બંધ કર્યા પછી તરત કે થોડા મહિનાઓમાં સરળતાથી ગર્ભવતી થાય છે, જો અન્ય કોઇ ચિકિત્સાકીય સમસ્યા ન હોય.

✅ સરળતા અને ખાનગીપણું: ગોળી એ એક સરળ રીત છે જેને તમે પોતે નિયંત્રિત કરો છો. તેને લેવા માટે સંબંધના સમયે કોઇ પ્રક્રિયા કરવાની જરૂર નથી. તમે ઘેર બેઠાં તેને લઈ શકો છો; તે સસ્તી પણ છે અને ક્યાંય લઇ જવું સરળ છે. કોઇને ખબર પણ નહીં પડે કે તમે શું દવા લો છો, તેથી ખાનગીપણું જળવાઈ રહે છે.

✅ આયર્નની ઘટથી બચાવ: ખાસ કરીને એ ગોળીઓમાં જેમાં પ્લેસિબોના સ્થાને આયર્ન ટેબલેટ આપવામાં આવે છે, મહિલાઓમાં દર મહિને થતી રક્તહાની પૂરી કરવામાં મદદ મળે છે. જેમ કે સુવિધા 21 હોર્મોન ગોળીઓ સાથે 7 આયર્ન ગોળીઓ આપે છે, જે પીરિયડ્સ દરમ્યાન થતા લોહી નુકસાનથી થતી એનિકીયાની સમસ્યા ઓછી કરી શકે છે. એ એક વધારાનો પોષણ લાભ છે.

ઉપરોક્ત લાભોને જોતા, ગર્ભનિરોધક ગોળી માત્ર ગર્ભ અટકાવવા માટે નહીં, પણ મહિલાઓના કુલ પ્રજનન આરોગ્યને સુધારવામાં પણ યોગદાન આપી શકે છે. અલબત્ત, દરેક લાભ દરેક મહિલામાં દેખાય એ જરૂરી નથી, પણ વ્યાપક સ્તરે આ સકારાત્મક અસરો નોંધાઈ છે.

સંભવિત દુષ્પ્રભાવો અને જોખમો:

દરેક દવાંની જેમ, ગર્ભનિરોધક ગોળી માટે પણ કેટલીક સહાયિક દુષ્પ્રભાવો હોઈ શકે છે. સારા સમાચાર એ છે કે મોટાભાગના દુષ્પ્રભાવો નરમ અને તાત્કાલિક હોય છે, અને ઘણી વખત થોડા મહિનાઓના ઉપયોગ પછી આપમેળે ઓછા થઈ જાય છે. તેમ છતાં, શક્ય દુષ્પ્રભાવોને જાણવું મહત્વનું છે:

· પ્રારંભિક ઉલટી જેવી લાગણી: ગોળી શરૂ કર્યા પછીના પહેલા કેટલાક દિવસોમાં કેટલીક મહિલાઓને થોડું ઉલટી જેવી લાગણી થઇ શકે છે. સામાન્ય રીતે આ અનુભવ સમય જતાં ઠીક થઇ જાય છે.

· માથાનો દુખાવો અને ચક્કર: શરૂઆતમાં થોડું માથાનું દુખાવો અથવા ક્યારેક માઇગ્રેન થવું શક્ય છે. જો તમને માઇગ્રેનનો ઇતિહાસ હોય, તો ડૉક્ટરને જણાવો.

· મૂડમાં ફેરફાર: કેટલીક મહિલાઓમાં હોર્મોનલ બદલાવના કારણે ઉદાસી, ચીડિયાપણું કે મૂડ સ્વિંગ અનુભવાય છે.

· સ્તનોમાં સંવેદનશીલતા અથવા સોજો: હોર્મોનના અસરથી સ્તનોમાં હળવું દુખાવો, સંવેદનશીલતા અથવા થોડી સુજાની લાગણી આવી શકે છે. આ અસર પણ શરૂઆતના અઠવાડિયાંમાં વધુ હોય છે અને શરીર ટેવાઈ જાય પછી ઘટી જાય છે.

· સ્પોટિંગ અથવા મધ્યવર્તી બ્લીડિંગ: શરૂઆતના 2-3 મહિનામાં શરીર હોર્મોનની ટેવ લઈ રહ્યો હોય ત્યારે ક્યારેક સ્પોટિંગ (હળવા લોહીના ડાઘ) અથવા સમય પહેલાં થોડું બ્લીડિંગ સામાન્ય છે. તેને

બ્રેકથ્રૂ બ્લીડિંગ પણ કહે છે. એ નિરાશાજનક લાગી શકે છે, પણ મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં થોડા ચક્ર પછી બંધ થઈ જાય છે.

આ મોટાભાગના દુષ્પ્રભાવો ગંભીર નથી અને સમય જતાં ઓછા થઈ જાય છે. ગોળી શરૂ કર્યા પછીના પ્રથમ 3 મહિના શરીરના ઢાળવાની કાળગણા માનવામાં આવે છે. ત્યાર પછી મોટાભાગની મહિલાઓને બધું સામાન્ય લાગે છે. જો 3-4 મહિનાં પછી પણ ગંભીર દુષ્પ્રભાવો ચાલુ રહે, તો ડૉક્ટર સાથે સંપર્ક કરો – સરળ ઉપાય એ છે કે બ્રાન્ડ અથવા હોર્મોન ડોઝ બદલવો, જે ઘણી વખત સમસ્યા ઉકેલી નાખે છે.

લો-ડોઝ (ઓછા હોર્મોન) ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ:

આજકાલ તમે જાહેરાતોમાં કે ડૉક્ટરો પાસેથી સાંભળ્યું હશે – “લો ડોઝ પિલ” એટલે ઓછી હોર્મોન માત્રાવાળી ગર્ભનિરોધક ગોળી. જૂના સમયની પહેલી ગોળીઓમાં હોર્મોનનો પ્રમાણ બહુ વધારે હોય છે. સમય જતાં વૈજ્ઞાનિકોએ ઓળખ્યું કે ઓછી માત્રામાં પણ એટલું જ સારું ગર્ભનિરોધક પરિણામ મળે છે અને વધુ હોર્મોનથી થતા દુષ્પ્રભાવો ઓછી કરી શકાય છે.

લો-ડોઝના ફાયદા:

ઓછી માત્રા હોવાથી શરીર પર ઓછો બોજો પડે છે: ઉલટી લાગવી, માથાનો દુખાવો, સ્તન દુખાવા જેવા દુષ્પ્રભાવો ઓછા થાય છે. ઓછી એસ્ટ્રોજેન માત્રા હોવાથી ક્લોટ બનવાનો જોખમ થોડો ઓછો થાય છે (જોકે ઉચ્ચ ડોઝમાં પણ જોખમ વધારે નહોતો). ઘણી મહિલાઓ માટે લો-ડોઝ ગોળી વધુ સહનશીલ હોય છે, ખાસ કરીને હોર્મોન સંવેદનશીલ વ્યક્તિઓ માટે.

શક્ય ખામી:

કેટલીક મહિલાઓમાં ખૂબ ઓછી માત્રાના હોર્મોનથી સ્પોટિંગની સમસ્યા વધુ થઈ શકે છે.

ઉદાહરણ: સુવિધા ખાસ ઓછા હોર્મોન કોમ્બિનેશન તરીકે છે.

નોંધ: લો ડોઝનો અર્થ એ નથી કે તેનો ગર્ભનિરોધક શક્તિ ઓછી છે – જો યોગ્ય રીતે લેવાય તો તે એટલી જ અસરકારક છે. ફક્ત તફાવત એ છે કે દુષ્પ્રભાવો ઓછા હોય છે. તેથી વધુ પડતી મહિલાઓ માટે આજકાલ લો-ડોઝ સંયુક્ત ગોળી પ્રથમ વિકલ્પ હોય છે.

આયર્નયુક્ત ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ:

આપણે ઉપર 28-દિવસના પેકમાં 21 સક્રિય + 7 નિષ્ક્રિય ગોળીઓનું ઉલ્લેખ કર્યો હતો. ઘણા નિર્માતાઓ એ 7 પ્લેસિબો દિવસોમાં મહિલાઓના આરોગ્યની ચિંતા કરીને આયર્ન સપ્લિમેન્ટ ઉમેરે છે. આવા પેકની ઓળખ એ છે કે છેલ્લાં સપ્તાહની ગોળીઓ અલગ રંગની હોય છે અને તેમાં આયર્ન તત્વ હોય છે, જે એક પ્રકારનું પોષક પૂરક છે.

શા માટે આયર્ન ગોળીઓ છે:

માસિક દરમિયાન મહિલાઓમાં થતું રક્તસ્રાવ દર મહિને થોડું આયર્ન બહાર કાઢે છે. ખાસ કરીને જેમાં ખૂબ બ્લીડિંગ થાય છે અથવા એનિક હતા હોય તે મહિલાઓ માટે એ ખોવાયેલા આયર્નની ભરપાઈ જરૂરી બને છે. આયર્નયુક્ત ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ એ જરૂરિયાત ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવે છે જેથી ગર્ભનિરોધક સાથે જ મહિલાઓને દર મહિને આયર્ન પૂરક મળે. એથી બે ફાયદા થાય છે: એક, પ્લેસિબો

દિવસોમાં પણ ગોળી લેવાની લય જળવાઈ રહે છે, અને બીજું, એ સમયગાળામાં શરીર આયર્ન શોષી શકે છે, જે હિમોગ્લોબિન સ્તર સુધારવામાં મદદ કરે છે.

સુવિધા – આયર્નયુક્ત સ્માર્ટ પેક: ભારતનું એક નવું ઉદાહરણ છે સુવિધા, જે 28-દિવસના પેક આપે છે જેમાં 21 દિવસ હોર્મોન ગોળીઓ પછી 7 દિવસ આયર્ન ગોળીઓ હોય છે. એ 7 આયર્ન ગોળીઓ દર મહિને આયર્નની ખોટ પૂરી કરે છે, જેથી મહિલાઓના શરીરમાં Hb સ્તર ઘટતો નથી. ભારત જેવા દેશમાં, જ્યાં ઘણા મહિલાઓમાં આયર્નની ઘટ સામાન્ય છે, એ એક પ્રશંસનીય પ્રયાસ છે.